Program „Dostępność Plus” i windy – dotacje

 

Dostępność” to cecha którą słownik języka polskiego definiuje w następujący sposób: „taki, do którego można dojść bez przeszkód (…)”.

Szacuje się, że nawet 30 % społeczeństwa może mieć trwałe lub czasowe ograniczenia w mobilności czy percepcji (mówimy o poruszaniu się o kulach, laskach, czy wózku inwalidzkim, ale również o osobach słabych fizycznie czy kobietach w ciąży).

Dane GUS:

2019 r. – liczba seniorów – 9 milionów, w czym:

1. osoby wymagające stałej opieki – 2 miliony
2. osoby aktywne – 7 milionów

2030 r. – wzrost liczby seniorów do prawie 11 milionów

 

Z powodu tak znaczącego wzrostu liczby seniorów, Ministerstwo  Inwestycji i Rozwoju  zgodnie z uchwałą nr.102/2018 Rady Ministrów wprowadza program rządowy mający na celu zapewnienie swobodnego dostępu do dóbr, usług oraz możliwości w życiu społecznym i publicznym osób o szczególnych potrzebach.

Program wspiera 8 obszarów:

• Architektura
• Transport
• Edukacja
• Służba Zdrowia
• Cyfryzacja
• Usługi
• Konkurencyjność przedsiębiorstw
• Koordynacja

Wartość inwestycji w przedstawione obszary, w latach 2018-2025 ma wynieść ok. 23 mld zł.

W tym artykule skupimy się na obszarze architektury, w którą wpisuje się doposażenie budynków w dźwigi ułatwiające dostęp osobom z ograniczeniami.

W 2012 r. na terenie jednego z województw, Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła kontrolę budynków użyteczności publicznej oddanych do użytku w latach 2009-2012 r. Wynik kontroli był zatrważający, aż 91% z badanych obiektów nie było dostępnych dla osób niepełnosprawnych!

Do 1995 roku, zgodnie z rozporządzeniem ministra infrastruktury, obowiązywał przepis mówiący o nakazie montażu dźwigów w budynkach mieszkalnych o wysokości powyżej 15m.

Dziś osoby mieszkające w budynkach powstałych w latach 1980-1995, to w dużej mierze ludzie w wieku 60+, dla których poruszanie się stanowi spory problem. To właśnie z myślą o nich powstał program zakładający zniesienie barier architektonicznych w około 1000 miejsc i budynków użyteczności publicznej.

Jakie ułatwienia powinniśmy przyjąć by dostosować dźwig do transportu osób niepełnosprawnych?

Musimy pamiętać że rodzaje niepełnosprawności podzielono na 12 kategorii.

My skupimy się na przedstawieniu trzech, do których można dostosować dźwig:

Niepełnosprawność fizyczna
Konieczność stosowania: wózka inwalidzkiego balkonika chodzika rehabilitacyjnego laski / kul	poszerzenie otworów drzwiowych do zalecanych 900mm, co umożliwia spokojny wjazd wózkiem inwalidzkim. obniżenie wysokości usytuowania poręczy ulokowanie przycisków dyspozycji na wysokości dostosowanej do osób niepełnosprawnych. prawidłowe umiejscowienia lustra – poprawienie widoczności osobom na wózku przy wyjeździe z kabiny dźwigu składane krzesełko dla osób starszych Minimalna wielkość kabiny, umożliwiająca transport osobom użytkującym wózki inwalidzkie to: 1000x1250mm (450kg) w kabinie mieści się wtedy jeden użytkownik na wózku inwalidzkim. 1100x1400mm (630kg) w kabinie mieści się jeden użytkownik na wózku inwalidzkim wraz z osobom towarzyszącą. 2000x1400mm (1275kg). W kabinie mieści się jeden użytkownik na wózku inwalidzkim i kilka innych osób. Możliwe są również obroty wózka w wnętrzu kabiny.
Niepełnosprawność zmysłów
upośledzony wzrok (konieczność korzystania z laski, lub psa-przewodnika) upośledzony słuch ograniczona zdolność porozumiewania	przyciski oznaczone alfabetem Braille’a oznaczenia i wyświetlacze kontrastowe w kabinie syntezator mowy ulokowany w kabinie pętla indukcyjna wspomagająca zrozumienie komunikatów dla osób z aparatem słuchowym
Niepełnosprawność umysłowa (trudność w przyswajaniu informacji)
ograniczone zrozumienie sygnalizacji	wykonanie  utrudniające samookaleczenie – zniwelowanie w największym stopniu ostrych krawędzi i stosowanie wytrzymałych materiałów wykończeniowych intuicyjny sposób sterowania świetliki w drzwiach dające poczucie przestrzeni

Możliwości techniczne a montaż dźwigu

Niestety nie zawsze wystarczą chęci dobudowy/montażu dźwigu, czasem po prostu nie ma możliwości technicznej wykonania takiej inwestycji.

Montaż dźwigu w duszy klatki schodowej, czy dobudowa do istniejącej ściany budynku wymaga wygospodarowania odpowiedniej przestrzeni. Musimy uwzględnić wiele czynników takich jak: ewentualne kolizje w miejscu planowanego szybu, odpowiednie doświetlenie lokali sąsiadujących z szybem dźwigowym czy też odpowiednio duża przestrzeń przed drzwiami przystankowymi.

Dodatkowo, szyb dźwigowy musi spełniać odpowiednie warunki normy dotyczące bezpiecznej strefy pracy dla konserwatora w podszybiu i nadszybiu. Podszybie to część szybu znajdująca się poniżej poziomu najniższego przystanku i wymagane jest by jego głębokość wynosiła min. 1100 mm. Należy zatem zweryfikować możliwość adaptacji części piwnicznej. Nadszybie to część szybu liczona od poziomu gotowej posadzki najwyższego przystanku do dna stropu szybu. Dobrze jeśli ta odległość wynosi ok 3-3,5 m.

Poniżej przedstawiamy przykładowy koszt dobudowy szybu do istniejącego budynku wraz z montażem dźwigu elektrycznego :

• Musimy rozpocząć od opracowania koncepcji projektu wielobranżowego z rozpoznaniem kolizji i analizą geologiczną gruntu, sprawdzającą możliwości wykonania podszybia dźwigu.
  Koszt  z jakim musimy się liczyć na tym etapie oscyluje w granicach: 15.000zł – 40.000zł (netto)

• Następnie przechodzimy do wykonania samego szybu* dźwigu, który może być wykonany w różnej technologii (murowany/betonowy, stalowy pełny, stalowy przeszklony)
  Koszt wraz z pracami budowlanymi przystosowania budynku to: 120.000zł – 260.000zł (netto)

• Ostatni etap to dostawa i montaż dźwigu wraz z odbiorami UDT,
  Koszt dostawy i montażu dźwigu 4-5 przystankowego, zależnie od standardu: 110.000zł – 140.000zł (netto)

Kwota końcowa uzależniona jest od ilości uzyskiwanych odstępstw względem obowiązujących przepisów np. Komendy Straży Pożarnej (ppoż.) czy Konserwatora Zabytków (również budynki będące w Gminnej Ewidencji Zabytków).

Finansowanie budowy dźwigu w budynku mieszkalnym

Na chwilę obecną nie został jeszcze uruchomiony żaden program ,w ramach Dostępności Plus, umożliwiający w szerszym stopniu pozyskanie środków na realizację dobudowy / montażu windy. W IV kwartale 2019 roku planowane jest uruchomienie konkursu „Program poprawy dostępności budynków dla osób ze szczególnymi potrzebami” w ramach Działania 1 tj. „Budynki bez barier”.

Niestety w ramach konkursu nie będzie można się starać o fundusze w formie dofinansowania. Zakłada się udzielanie pożyczek na cele powiązane z likwidacją barier architektonicznych w tym przebudowy, rozbudowy lub modernizacji budynków oraz terenów bezpośrednio wokół nich. O wsparcie będą mogli ubiegać się właściciele budynków w tym Spółdzielnie Mieszkaniowe i Wspólnoty Mieszkaniowe.

Pożyczki będą udzielane na następujących warunkach:

• brak limitów wysokości kredytu
• okres spłaty do 20 lat,
• oprocentowanie w wysokości 0,15% rocznej stopy,
• brak wkładu własnego,
• brak opłat i prowizji,
• możliwość częściowego umorzenia w wysokości do 40% kapitału

Szczegóły ma określić Bank Gospodarstwa Krajowego. Planuje się możliwość udzielania pożyczek przez pośredników tj. przez inne instytucje finansowe.

Dotychczas, w celu budowy windy ze środków programu Dostępność Plus, mogły skorzystać jedynie Placówki Podstawowej Opieki Zdrowotnej – nabory ogłoszono w sierpniu i trwają do wyczerpania środków.

Wzorując się na powyższym programie można przyjąć, że założenia planowanego konkursu skierowanego do Wspólnot i Spółdzielni Mieszkaniowych, będą zbliżone. Przytoczyć należy jeden z przyjętych standardów: „Zdecydowanie zaleca się montaż dźwigu osobowego i tylko w wyjątkowych sytuacjach możliwy jest montaż podnośników pionowych, ale z uwagi na ich awaryjność i możliwość zakleszczenia oraz uszkodzenia części garderoby nie jest rozwiązaniem zalecanym. Nie zaleca się stosowania platform przyschodowych poręczowych i niedopuszczalne jest stosowanie urządzeń typu schodołaz jako rozwiązań podstawowych dla pokonywania różnic wysokości.”

Standard CA – wyciąg z wymagań względem dźwigów w ramach „Dostępność Plus dla zdrowia”

Jeżeli budynek ma dwie lub więcej kondygnacji użytkowych należy zapewnić dostęp do nich za pomocą dźwigu osobowego lub po uzyskaniu odstępstwa – urządzenia do transportu pionowego przeznaczonego do użytkowania przez osoby z niepełnosprawnościami.

Przez „urządzenia do transportu pionowego” rozumie się: dźwigi osobowe, podnośniki wewnątrz budynku lub platformy przyschodowe. Platformy przychodowe można montować w przypadku, gdy zastosowanie windy i w drugiej kolejności podnośnika pionowego nie może być zrealizowane z przyczyn technicznych. W takich sytuacjach, możliwe jest wystąpienie o odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych. Decyzja o zastosowaniu odpowiedniego urządzenia powinna nastąpić po wykonaniu audytu dostępności przez specjalistę z zakresu projektowania uniwersalnego. Nie jest dopuszczalne stosowanie tzw. krzesełek schodowych, transporterów schodowych lub schodołazów jako alternatywy dla ww. urządzeń do transportu pionowego.

Winda w budynku powinna być zlokalizowana w taki sposób, aby nie było konieczności wchodzenia po schodach.

Poniżej doprecyzowano wymagane parametry techniczno-użytkowe dźwigów.

Strefa oczekiwania na windę:

• wolna powierzchnia przed wejściem do windy: co najmniej 1,6 m x 1,6 m od jej drzwi;
• przed drzwiami windy należy umieścić urządzenia informujące wizualnie i głosowo o przyjeździe oraz kierunku jazdy windy;
• przed drzwiami windy należy umieszczać oznaczenia piętra w postaci cyfry kontrastującej z kolorem ściany oraz oznaczenia pismem Braille’a;
• co najmniej obrys drzwi windy należy oznaczyć kolorem kontrastowym względem koloru ściany / drzwi windy;
• przyciski wzywające windę należy umieścić konsekwentnie z tej samej strony wejścia do windy (zalecana jest strona prawa z wyłączeniem kabiny przelotowych). Przycisk przyzywowy powinien być po tej samej stronie co umieszczony wewnątrz kabiny panel sterujący. Jeśli w budynku jest kilka dźwigów, to we wszystkich powinno się instalować panele sterowania jednakowe pod względem układu przycisków;
• najniżej umieszczony przycisk wzywający windę nie powinien być na wysokości mniejszej niż 80 cm, zaś najwyżej umieszczony przycisk nie powinien być wyżej niż 1,2 m od poziomu podłogi;
• dodatkowo zalecane jest wyposażenie windy w urządzenia umożliwiające wezwanie jej i późniejsze sterowanie kabiną bez użycia rąk;
• panel sterowania powinien odróżniać się kolorystycznie od ściany, a jego przyciski należy oznaczyć pismem Braille’a i oznaczeniami wypukłymi.

Kabina dźwigu:

• szerokość wejścia do windy (światło otworu) wynosić powinno minimum 90 cm;
• wymagane jest wyposażenie windy w komunikat wizualny potwierdzający dojechanie na określone piętro;
• należy wyposażać windy w czujniki ruchu zabezpieczające przed uderzeniem drzwiami;
• tolerancja dla precyzji zatrzymania windy powinna wynosić 1 cm;
• winda bez możliwości manewrowania wózkiem inwalidzkim wymaga zamontowania lustra w celu monitorowania piętra na którym się zatrzymuje. Jeżeli wymiary kabiny są mniejsze niż 150 x 150 cm, na wprost wejścia do kabiny należy umieścić lustro, którego dolna krawędź będzie znajdowała się nie wyżej niż 100 cm (zalecane 30 cm), a górna krawędź nie niżej niż 190 cm.
• ściany powinny być matowe, niepowodujące odblasków i olśnień;

Z uwagi na osoby z wadą słuchu (niekomunikujące się mową werbalną), winda powinna być wyposażona w kamerę umożliwiającą pracownikom obsługi technicznej podgląd wnętrza kabiny. Najlepszym i najbardziej uniwersalnym rozwiązaniem połączenia alarmowego jest komunikacja wideogłosowa. Każda z wind powinna być wyposażona co najmniej w system łączności głosowej, który można również wzbogacić o pętlę indukcyjną dla osób słabosłyszących.

Panel sterowania w kabinie:

• panel sterowania powinien być umieszczony po prawej stronie windy w odległości 50 cm od ściany kabiny z umieszczonymi w nich drzwiami; W przypadku kabiny przelotowej panele umieszczać należy po obu stronach.
• najniżej umieszczony przycisk panelu nie powinien być na wysokości mniejszej niż 80 cm, zaś najwyżej umieszczony przycisk nie powinien być wyżej niż 1,2 m od poziomu posadzki kabiny, przy czym zalecane jest umieszczanie dodatkowych przycisków na wysokości umożliwiającej obsługę windy oraz skorzystanie z przycisku alarmowego za pomocą stopy;
• nie jest dopuszczalne stosowanie dotykowych paneli sterowania (poprzez dotykowe panele sterowania należy rozumieć wszelkie urządzenia, w których wybór dokonywany jest przez dotknięcie palcem ekranu, wyświetlacza, szklanej płytki itp.);
• przyciski powinny mieć kolorystykę odróżniającą się wyraźnie od panelu sterowania i ścian kabiny (zapewnienie odpowiedniego poziomu kontrastu);
• przyciski powinny być oznaczone pismem Braille’a i mieć wypukłe numery pięter (oznaczenia Braille’a oraz wypukłe cyfry zaleca się umieszczać obok przycisku, dzięki czemu można uniknąć przypadkowych naciśnięć);
• przycisk parteru/kondygnacji zerowej powinien być dodatkowo wyróżniony spośród pozostałych przycisków(kolor zielony + większa wysokość z porównaniem do innych przycisków);
• wybrany przycisk powinien zostać podświetlony. Kolejnym zaleceniem jest wprowadzenie komunikatu głosowego, ułatwiającego potwierdzenie wyboru piętra, co jest dużym plusem dla osób niewidomych;
• wybór piętra powinien być dodatkowo potwierdzony na wyświetlaczu umieszczonym bezpośrednio przy panelu sterowania;
• średnica/szerokość przycisków nie powinna być mniejsza niż 2 cm;
• panel sterowania powinien być wyposażony w przycisk alarmowy (zaleca się świetlne i dźwiękowe potwierdzenie naciśnięcia). System alarmowy windy powinien umożliwiać bezpośrednie połączenie z obsługą techniczną dźwigu

Należy nadmienić, że niektóre wyżej wymienione wymogi kolidują z normami dźwigowymi. Przykładowo: kwestia usytuowania panelu dyspozycji uzależniona jest o rodzaju zastosowanych drzwi (lewe / prawe), a przycisk STOP w nowych windach, wyposażonych w drzwi kabinowe, jest wręcz zakazany. Takie przypadki należy indywidualnie rozpatrywać i stosować się do aktów nadrzędnych.