Audyt dostępności w praktyce – zgodny z wymogami Funduszu Dostępności

Bank Gospodarstwa Krajowego rozszerzył zakres tzw. „programu windowego” o możliwość sfinansowania modernizacji i wymiany istniejących dźwigów. Preferencyjne pożyczki do 2 mln. zł udzielane są przez pośredników finansowych, których dane kontaktowe można odnaleźć na oficjalnej strony programu. Zamysłem organizatorów jest wspieranie inwestycji mających na celu likwidację barier architektonicznych. Należy przez to rozumieć szeroką dostępność budynków dla osób ze szczególnymi potrzebami – nie tylko osób z niepełnosprawnościami, ale i rodziców z dziećmi oraz osób starszych. Środki udzielane przez BGK mogą zostać częściowo umorzone, a w niektórych przypadkach połączone z dotacją PFRON. Więcej  informacji odnaleźć można w naszych aktualnościach i artykule Dofinansowania do wymiany lub modernizacji windy:  https://winda.com.pl/dofinansowania-do-wymiany-lub-modernizacji-windy/

W ramach programu, beneficjant jest zobowiązany do wykonania audytu dostępności. Może to uczynić każdy kto zidentyfikuje bariery architektoniczne budynku. Nie trzeba w tym zakresie mieć żadnych uprawnień, a jedynie chęci i wiedzę którą chcemy przekazać w niniejszym poradniku. W wyniku sporządzonego audytu, musi powstać zakres działań, które będą prowadzić do zapewniania lub poprawy dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.

Wykaz działań powinien być zgodny z wytycznymi zawartymi w załączniku nr 2  do Wytycznych w zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020. W przedmiotowej sytuacji należy się skupić na standardach architektonicznych, określonych w części VII wskazanego dokumentu.

Wzorcowy audyt powinien zawierać poniższe informacje:

1. Dane ogólne

Należy przedstawić podstawowe informacje jak dokładny adres inwestycji, dane inwestora (właściciela lub uprawnionego podmiotu zarządzającego nieruchomością posiadającego uprawnienia do zaciągania przedmiotowych zobowiązań),  przeznaczenie i funkcje budynku (liczba mieszkańców, użytkowników bądź pracowników) oraz inne istotne dane charakteryzujące obiekt (ilość kondygnacji, klatek schodowych). Dodatkowo należy określić czy budynek wpisany jest do rejestru zabytków oraz przedstawić informację, czy przedsięwzięcie dotyczy całego budynku czy np. jednej klatki).

2. Identyfikacja barier utrudniających/uniemożliwiających korzystanie z budynku

Należy przedstawić bariery, które utrudniają lub uniemożliwiają korzystanie z budynku i jego najbliższego otoczenia, osobom z szeroko rozumianymi, szczególnymi potrzebami. Chodzi tu zarówno o osoby z niepełnosprawnościami (nie tylko poruszające się na wózkach inwalidzkich) jak i te mające problem z poruszaniem się np. starsze, słabowidzące, schorowane oraz rodziny z małymi dziećmi.

2.1. Otoczenie i strefa wejściowa do budynku

Mimo, że dźwigi instaluje się głównie wewnątrz budynku, analizie podlega również dojście do budynku ze stanowisk postojowych, śmietników, ogrodów przyblokowych oraz innych obiektów powiązanych pośrednio z budynkiem. Dodatkowo należy wskazać elementy wymagające poprawy w dostępie do budynku, w tym m.in. stan nawierzchni i wysokość chodnika/progów i dostęp do stanowisk postojowych dla osób z niepełnosprawnościami oraz wymiary i liczbę tych stanowisk jak i ich stan. Powinniśmy również zidentyfikować inne trudności komunikacyjne (np. domofony nieprzystosowane do obsługi przez osoby niepełnosprawne) oraz rozpatrzeć problemy z wejściem do budynku (np. schodki lub podesty, oznaczenia nawierzchni, ścieżki dotykowe, wielkość drzwi, wszelkiego rodzaju progi, przestrzeń manewrowa, brak lub niewłaściwe usytuowanie poręczy). Należy odnosić się do obszaru na który ma się wpływ, ponieważ budynek nie zawsze posiada np. parking, a teren przed budynkiem może nie przynależeć do obiektu. W takim przypadku powinno się ogólnie opisać sytuację i wyraźnie zaznaczyć powód braku głębokiej analizy danej strefy.

2.2. Komunikacja pionowa i pozioma w budynku

Należy wskazać elementy komunikacji pionowej i poziomej budynku poprawy. W przypadku barier w komunikacji poziomej można zwrócić uwagę m.in. na słabe lub nadmierne oświetlenie, szerokość korytarzy, występujące progi oraz rodzaj posadzki. Nie trzeba uciekać się do skrajności i badać np. natężenie oświetlenia, ale jeśli dostrzegamy problem to dobrą praktyką jest go opisać.

Przy komunikacji pionowej budynku musimy opisać stan istniejący m.in. konieczne do pokonania schody i stopnie, umiejscowienie balustrad przyschodowych lub poręczy, wyposażenie budynku w pochylnie,  windy, platformy pionowe i skośne . Należy zweryfikować czy w budynku znajduje się winda lub pusty szyb windowy, jaka jest przestrzeń manewrowa przed windą, jakie są gabaryty kabiny/szybu windowego, rzeczywista wielkości i rodzaj drzwi szybowych (automatyczne, półautomatyczne, ręczne), czy dostęp do windy jest zapewniony z każdego mieszkania/pomieszczenia użytkowego bez konieczności pokonywania schodów, czy winda jest dostępna z poziomu „0”). Zwrócić uwagę należałoby również na wyposażenie kabiny tj. rodzaj panelu dyspozycji, wyświetlacze, wielkości przycisków i ich oznaczeń, wysokość na której są usytuowane. Brak poręczy i lustra są utrudnieniem komunikacyjnym dla osoby starszej lub poruszającej się na wózku inwalidzkim, dlatego także są przedmiotem analizy. Słabe oświetlenie bądź jego nadmiar lub po prostu ściany powodujące efekt olśnienia (potocznie nazywane oślepieniem) to często popełniane błędy przy projektowaniu dźwigów.

3. Działania poprawiające dostępność budynku

Na podstawie wyżej zidentyfikowanych problemów, powinniśmy opisać planowane przedsięwzięcie, uwzględniając zakres prac oraz parametry inwestycji. Nie trzeba odnosić się do wszystkich wykazanych utrudnień, a inwestycja może obejmować nie tylko wymianę windy, ale i np. modernizację wejścia do budynku, czy przebudowę szybu ułatwiającą wejścia bezpośrednio z poziomu terenu ziemi. Zakres działań powinien być zgodny ze Standardami (szczególnie warto zwrócić uwagę na część VII. „Standard architektoniczny”, Rozdział 2. „Budynek”) i może podlegać rozszerzeniu, chyba że jest to zbędne z punktu widzenia celu. W takim przypadku po prostu nie wszystkie części inwestycji mogą zostać uznane  za koszty kwalifikowane.

Dopuszcza się przypadki, w których z obiektywnych powodów nie będzie można spełnić wszystkich wymogów wynikających ze Standardów Dostępności. Najczęściej taka sytuacja dotyczyć będzie starego budownictwa, które opierało się na innych wytycznych i normach architektonicznych. Takie przypadki wymagają dodatkowego uzasadnienia i podlegają indywidualnej ocenie w procesie naboru. Przesłanki muszą być niepodważalne, dlatego warto wykonać  precyzyjną analizę.

Jednocześnie, jeżeli w ramach Projektu wystąpią zarówno koszty finansowane ze środków pożyczki oraz koszty finansowane z innych źródeł (środki własne, dotacja PFRON) potwierdzenie zgodności ze Standardami dokonywane będzie wyłącznie w odniesieniu do części, która ma zostać sfinansowana ze środków Funduszu Dostępności.

3.1. Otoczenie i strefa wejściowa do budynku

Radzimy zapoznać się w pierwszej kolejności z wymogami stawianymi w „Standardzie Architektonicznym”, ponieważ jest tam przytoczonych wiele dobrych praktyk przystosowywania budynku pod kątem szeroko rozumianej dostępności. Może się okazać, że posiadany domofon nie spełnia wszystkich wymogów i warto dostosować tę część komunikacji do zaleceń programu Dostępność Plus.

3.2. Komunikacja pionowa i pozioma w budynku

Głównym zamierzeniem audytu / opracowania / inwestycji jest montaż lub wymiana/modernizacja dźwigu, niemniej warto przemyśleć możliwość wykonania innych rozwiązań poprawiających komunikację w obiekcie jak np. montaż platformy dla osób niepełnosprawnych czy budowa pochylni. Niekiedy wynika to bezpośrednio z przepisów Prawa Budowlanego.

Opis zaplanowanych rozwiązań powinien zostać opisany w audycie. Należy wskazać parametry urządzenia lub pochylni potwierdzając tym samym wymagania stawiane w „Standardzie Architektonicznym”

3.2.1. Wymiana, modernizacja lub montaż dźwigów osobowych w budynku

Planując inwestycję dźwigową, należy w opracowywanym dokumencie opisać zakres prac oraz wskazać umiejscowienie urządzenia w obiekcie. Warto zwrócić się  do firmy dźwigowej o pomoc w opracowaniu stosownych rysunków. Przydadzą się przy tej okazji archiwalne dokumentacje lub inwentaryzacje budynku. Powinniśmy pamiętać, że wymiana dźwigu nie wymaga przeprowadzania skomplikowanych procedur uzyskiwania pozwolenia na budowę

W audycie należy podać podstawowe informacje w celu potwierdzenia ich zgodności ze Standardami zawierające zawierać co najmniej:

a) Informacje o przestrzeni manewrowej przed dźwigiem osobowym:

• odległość pomiędzy drzwiami przystankowymi dźwigu, a przeciwległą ścianą lub inna przegrodą
• oznaczenia dźwigów osobowych i ich obramowania
• oznaczenia pięter

b) Charakterystyka dźwigu

• maksymalny udźwig
• rodzaj dźwigu (hydrauliczny/elektryczny, przelotowy/nieprzelotowy, zewnętrzny/wewnętrzny, szyb tradycyjny/przeszklony)

c) Wymiary kabiny i jej wyposażenie:

• szerokość i długość kabiny
• szerokość drzwi do kabiny, ich sposób otwierania (np. automatycznie, z kurtyną świetlną)
• informację, czy dostęp do kabiny będzie zapewniony z każdej kondygnacji użytkowej
• miejsce i wysokość zamontowanych poręczy w kabinie oraz lustra

różnica poziomów podłogi kabiny dźwigu zatrzymującego się na kondygnacji użytkowej i posadzki tej kondygnacji przy wyjściu z dźwigu.

d) Opis paneli sterujących:

• zewnętrznego (kaseta wezwań na przystanku): rodzaj sygnalizacji
• miejsce zamontowania, oznakowanie i wyróżnienie przycisków dla osób niewidomych i niedowidzących

W wielu przypadkach nie uda się spełnić wszystkich wymaganych parametrów. W takim przypadku powinniśmy dokonać obszernej analizy i wykazać brak możliwość spełnienia pewnych założeń Standardów Dostępności.

3.2.2. Inne przedsięwzięcia

Jeśli planujemy inne przedsięwzięcia poprawiające dostępność w obiekcie, warto w analogiczny sposób je przedstawiać właśnie w tej części. Może to być np. modernizacja schodów, chodnika, przestrzeni komunikacyjnej, czy oznaczenia nawierzchni. Takie działania warto przewidzieć przy okazji dokonywania np. przebudowy szybu dźwigowego, gdy uruchamiamy dodatkowy przystanek umożliwiający wejście do windy z poziomu przyziemia.

• Dokumentacja zdjęciowa i rysunkowa

Ostatnią część audytu stanowić powinny zdjęcia obecnego stanu, wykazujące napotkane utrudnienia oraz miejsca obszaru robót. Należy oznaczać bariery w dostępności budynku w formie wizualnej oraz rysunkowej. Zobrazowane miejsca na rysunku technicznym objęte planowanym przedsięwzięciem ułatwią pracę urzędnikom.